„Kto nie zna historii, skazany jest na jej powtarzanie” – więc warto ją znać.

Powstanie styczniowe wybuchło w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku. Tymczasowy Rząd Narodowy wydał w tym dniu manifest. Dokument wzywał do walki z zaborcą wszystkich obywateli dawnej Rzeczypospolitej. Wszyscy mieszkańcy Polski zyskiwali obywatelstwo, bez względu na pochodzenie społeczne, narodowość i wyznanie. Chłopi zyskiwali ziemię, którą uprawiali w ramach pańszczyzny. Powstanie trwało do jesieni 1864. Było lepiej zaplanowane niż dwa poprzednie, jednak do dziś nie ma pewności czy miało szanse na wygraną.

ludwik mierosławski

Ludwik Mierosławski był synem generała wojsk napoleońskich Adana Kacpra Mierosławskiego. Ukończył szkołę kadetów w Kaliszu i brał udział powstaniu listopadowym. Po powstaniu udał się na emigrację, gdzie działał w Towarzystwie Demokratycznym Polskim i Młodej Polsce. Poza tym wykładał historię i zajmował się teorią taktyki wojskowej.

W 1846 roku brał udział w próbie zorganizowania powstania w trzech zaborach. W latach 1847-48 siedział w berlińskim więzieniu oczekując na karę śmierci. W wyniku rewolucji berlińskiej (1848) oswobodzony wrócił do zaboru pruskiego, gdzie wziął udział w powstaniu wielkopolskim. Tu zdobył doświadczenie i sławę zwyciężając w dwóch bitwach. Wziął również udział w walkach we Włoszech. Chociaż miał tu niewielkie osiągnięcia strategiczne, to w Europie jego nazwisko stało się popularne. W roku 1860 został wykładowcą w Polskiej Szkole Wojskowej w Genui, szkolącej przyszłych przywódców powstania.

Nie dziwnego, że Ludwika Mierosławskiego wybrano na pierwszego z dyktatorów powstania styczniowego. Jednak odegrał w powstaniu rolę raczej symboliczną. Zwlekał z przyjazdem do Królestwa Polskiego aż do 17 lutego 1863 roku. Kiedy poniósł straty w dwóch bitwach wrócił do Paryża.

Marian Langiewicz

W momencie obejmowania dyktatury w lutym 1863 roku Langiewicz miał już na koncie wygrane bitwy powstańcze. Te zwycięskie starcia przyniosły dobrą passę powstańcom. Historycy nazywają je kampanią Langiewicza.

Mariana Langiewicza nie można nazwać wielkim teoretykiem, jak jego rywala, chociaż uczył również w Genui. Jednak zwycięstwa w bitwach, zwłaszcza brawurowa kampania w Małopolsce na początku 1863 roku oraz doświadczenie wyniesione z Włoch pozwalało wierzyć, że będzie dobrym dyktatorem. Po objęciu dyktatury 11 marca szczęście go jednak opuściło. Po najbardziej krwawej bitwie pod Grochowiskami 18 marca 1863 przeszedł do Galicji, gdzie 19 marca został aresztowany przez Austriaków. Do końca powstania przesiedział w austriackim więzieniu, co prawdopodobnie uratowało mu życie. Mariana Langiewicza wypuszczono na wolność dwa lata później. Udał się do Turcji, gdzie krótko brał udział w potyczkach wojskowych. Zmarł w zapomnieniu.

romuald traugutt

Romuald Traugutt, inaczej niż dwaj poprzedni dowódcy powstania styczniowego, miał doświadczenie jako żołnierz armii rosyjskiej. Nie był też wielkim entuzjastą samego zrywu. Przed wybuchem powstania zamierzał rozpocząć spokojne, ziemiańskie życie. Jednak przeważyło poczucie obowiązku. Okazał się sprawniejszy strategicznie niż poprzedni przywódcy. Miał na koncie kilka zwycięskich starć kiedy stawił się w lipcu do dyspozycji Rządu Narodowego. Za wszelką cenę starał się uratować upadające powstanie styczniowe. Zreorganizował wojsko, zaczął szukać poparcia zarówno u Garibaldiego jak i u papieża. Od początku 1864 roku malały nadzieje na zwycięstwo. Postawa Romualda Traugutta była jednak do końca lojalna. Aresztowany 11 kwietnia, został stracony na stokach warszawskiej Cytadeli 5 sierpnia 1864 roku.

Opracowano na podstawie artykułów autorstwa Ludwiki Wykurz,